مازقامئت -=- آذری لرین ائیله نجه هؤرونو

قروه ،ياسو كند و بيجار آذربايجان از جمله شهرهاي ترك نشين و آذربايجاني استان كردستان مي باشد.

منطقه گروس آذربايجان:

مقالات زیر برای اولین بار درشماره 3 نشریه چنلی بئل (ویژه نامه آذربایجان غربی) به چاپ رسیده است.

منطقه گروس در 1325 شمسی همزمان با شکست « فرقه دموکرات آذربایجان» و تشدید فشارهای حکومت پهلوی ملعون به مردم آذربایجان و شدت یافتن اعمال استعماری بر علیه آذربایجان، از استان چهارم « آذربایجان غربی» منفک گردیده و به استان همدان واگذار گردید و نهایتاْ در 1337 با تشکیل استان  کوردستان گروس به این استان ضمیمه شد و این در حالیست که با بررسی تاریخی مشخص میگردد که این منطقه همواره جزو  منطقه آذربایجان بوده  و خواهد بود.

مردم  گروس در جریان انقلاب مشروطه با 300 سوار به یاری و کمک « ستارخان» و دیگر دلیران مشروطه آذربایجان شتافتند.

1- - بايجار Baycar (بيجار، بيجر، ....): كلمه اي تركي برگرفته از نام يكي از فرماندهان دوره امپراتوري تركي سلجوقي و به معني شخص قدرتمند و ثروتمند.

2- قوروا Qurva (قروه، قروا، قوربا، ....): كلمه اي تركي به معني نهال نو، برگ تازه جوانه زده و نيز ظرفي چرمي براي حمل آب (قوروا به زبان مغولي به معني عدد سه است).


بيجار گروس(تبريز كوچك) آذربايجان:

بیجار گروس همینک وسیعترین و پرآب ترین منطقه استان کردستان میباشد و به انبار غله آذربايجان نیز مشهور است. در این منطقه چهار رود پرآب به نامهای « قزل اوزن »، « قمچی چای» ، « اوزون دره»، « تلوار» وجود دارد. اکثر مردم این شهرستان مسلمان و ۹۰% شیعه و ۱۰% سنی هستند .

عمارت حسین خان قیزی در روستای قزیل علی

مهمترین آثار تاریخی بیجار نیز عبارتند از قلعه بزرگ قم چقا، پل تاریخی صلوات آباد، بنای سنگی اوچ گنبد، مسجد تاریخی خسروآباد، تیمچه حاج شهباز خان ، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره صفویه، زیارتگاه حمزه عرب، پنجه علی، آثار سد خاکی جعفر آباد، تپه نجف آباد، مقبره آ یت الله فاضل گروسی و قلعه های تاریخی بسیار و مقابر و امامزاده هایی چون سید مسیب سید شکر، مقبره صاحبه، گنبد پیر صالح، مقبره سید خضر از جمله اماکن و آثار تاریخی مو جود در شهرستان بیجار هستند و جمعا" حدود 60 اثر باستانی و تاریخی در آ ن شناسایی شده اند .

پل صلوات آباد در مسیر بیجار به تيكان تپه(تکاب)- آذربایجان غربی

از مساجد بیجار می توان مسا جد قا ئم، جامع بازار، امیرالمو منین، سید ا لشهدا ء، امام رضا، فاطمیه، ابوالفضل، موسی ابن جعفر، حضرت محمد ص، امام حسن، وحسینیه شهر را نام برد.

قروه گروس آذربايجان:

قروه (قوروا) شهري سردسير در شمال غربي همدان و بر سر راه همدان بوده و در ٩٠ كيلومتري شرق مركز استان سنندج در دشتي وسيع قرار دارد. مركز حكومت اين شهر در گذشته روستاي قصلان (٧) بوده است. قرار گرفتن‌ در مسير راه‌ ارتباطي‌ شرق‌ به‌ غرب‌ در طول جادة سنندج به طرف همدان سبب‌ توسعه‌ ‌و آبادي‌ قروه (قوروا) شده است. عوامل‌ موثر در پيدايش‌ اين‌ شهر، چشمه‌ هاي جوشان‌ آب معدني و گرم (قاينارجا، ايسسي سو و ايليجالار) در شمال‌ آن، رودهاي‌ متعدد و دشت‌ حاصل‌خيزي‌ است كه امروز هم آنرا به يكي از مراكز توريستي آزربايجان تبديل نموده اند. رودخانه هاي معروف اين شهرستان "آجي چاي"، "ازون" (اوزون) و "طهماسب قلي" (تاهماسب قولو) كه آب آنها وارد رود بزرگ قزل اوزن مي شود هستند.

قروه به دليل شرايط خاص زمين ساختي و چشمه هاي آب گرم و معدني خود، مورد توجه مسافرين و گردشگران است. از مراكز ديدني اين بخش از آزربايجان، ميتوان به پل فرهادآباد، مقبره‌ شيداي‌ نازار، بقعه‌ باباگرگر (باباقورقور - دده قورخود)، حمام‌ قصلان (قاسيلان)‌، و آثار صخره‌اي‌ فرهادتاش (فرهاد داشي)‌، چشمه‌ وينسار و باباگرگر (باباقورقور - دده قورخود) اشاره نمود. همه اين مناطق، آزربايجاني و ترك نشين ميباشند

نام هاي تركي مناطق اطراف قروه:

آختاتار (آغ تاتار)، جان باغي (چان باغي)، قوري چاي (قورو چاي)، گوجه كند (گؤيجه كند)، گزل قايه (قيزيل قايا)، گيلكلو (گيله كلي)، چمقلو (چوماقلي)، قشلاق (قيشلاق)، قرآغل (قارا آغيل)، اوج بلاغ (اوچ بولاق)، بايتمر (باي دمير)، يمق (ياماق)، قزلجه كند (قيزيلجا كند)، مالوجه (ماليجا)، علي وردي كريم آباد (علي وئردي)، يكه چاي (يئكه چاي)، يالقوز آغاج (يالقيز آغاج)، بابا گرگر (دده قورخوت)، باغلوجه (باغليجا)، بهارلو (باهارلي)، داش كسن (داش كسه ن)، قوجاق، قصلان (قاسيلان)، باشماق، شاه قلي (شاه قولو)، چاغر بلاغ (چاغير بولاق)، قره بلاغ (قارابولاق)، شاه بلاغي (شاه بولاغي)، نياز بلاغ (نيياز بولاق)، قاملو (قاملي)، قره بلاغ (قارابولاق) خان، آق داغ، ساري گونئي، ...


بقعه باباگرگر (بابا قورقور ياتيري)

در اين محل چشمه‌هاي آهك‌ساز فراوان، برجستگي‌هايي به وجود آورده‌اند كه مشهورترين آنها «اژدها» با حدود ٣٠٠ متر طول ٥ متر ارتفاع و پهنايي بين ٤ تا ٧ متر نام دارد. هر اندازه ارتفاع آن افزايش يافته، پهناي شكاف آن نيز به علت رسوب‌گذاري جديد تنگ‌تر شده است. در شرق و شمال شرقي اژدها چند برجستگي در جهات مختلف، اما كوچكتر از آن وجود دارد كه محل شكاف خروج آب هنوز در وسط آن به چشم مي‌خورد. اين برجستگي‌هاي كوچكتر را دست‌هاي اژدها مي‌نامند. در چندين نقطه آب از شكاف زمين بيرون مي‌آيد و حفره‌هاي خروج گاز آن نيز فعال است. طعم آب آن شور و تلخ و گويا براي امراض سوداوي و جلدي مفيد است.

در فاصله دو كيلومتري اين محل و در مسير روستاهاي «دلبران» (تالپيران) و «قصلان» (قاسيلان) "زيارتگاه بابا گرگر" منسوب به امامزاده سيدجلال الدين ديده مي شود كه به گفته اهالي از نوادگان امام باقر (ع) است. اين بقعه از ديدني‌هاي شهرستان قروه و امامزاده‌ي معتبري است كه در روستاي باباگرگر (گورگور) و در شهرستان قروه (قوروا) آزربايجان واقع شده است. امام زاده باباگرگر مکان مذهبي معتبري است كه به باوه گرگر نيز مشهور است.

مدفن اين امام زاده بر صخره سنگي بلندي حاصل از آب ها و گازهاي معدني ساخته شده است. مقبره امامزاده از چند بخش تشكيل يافته، اتاق اصلي و گنبدي شكل آن در بخش جنوبي و اتاق هاي ديگر در ضلع شرقي جاي دارد. ورودي بنا به صورت ديوارچيني از خشت و قلوه است و پوشش چوبي دارد و اتاق مقبره داراي گنبدي شلجمي است. در ساخت گنبد از سنگ هاي لاشه اي محلي روي پايه هاي خشتي و سنگي استفاده شده است. اين بقعه داراي تزئينات خاصي نيست. تاريخ دقيق ساخت بقعه مشخص نيست، ولي به نظر مي رسد كه پيش از دوره حاكميت دولت تركي-آزربايجاني قاجار و توسط معماران محلي ساخته شده باشد.


دنيز بولاغي: چشمه‌آب معدني بابا گرگر

در ١٨ كيلومتري‌شمال‌شرقي‌شهرستان‌قروه (قوروا)‌، در روستاي‌باباگرگر، در فاصله چند صد متري اين مدفن چشمه‌اي‌جوشان‌هميشه‌مي‌خروشد كه‌به‌آن‌"دنگز" (دهنز، دكنز) مي‌گويند كه يكي از مهمترين چشمه هاي آب معدني آزربايجان (قرار گرفته در تركيب استان فعلي كردستان) است. "تنگيز" لغتي در تركي باستان به معناي رودخانه بزرگ، درياچه و دريا بوده، معادل آن در تركي نو، "دنيز" (در تركي چوواشي، "تنگير") ميباشد.

آب‌اين‌ چشمه‌كه از دل زمين مي جوشد،‌در استخري‌عميق‌و مدور به‌محيط ‌٢٠٠ متر جمع‌مي‌شود و منظره جالبي ايجاد مي كند. اين‌آب به‌علت‌وجود املاح‌معدني‌به‌ويژه‌گوگرد رنگ‌آن‌مايل‌به‌سرخ‌است‌و در بعضي‌مواقع‌به‌رنگ‌زرد مايل‌به‌نارنجي ليمويي‌در مي‌آيد. اين نوع آب ها از دسته آب هاي كلرو بيكربناته مخلوط گازدار و داراي طعم مخصوصي اند و در تركيب خود انيدريد كربنيك داشته و آرام بخش هستند و ظاهرا براي برخي بيماري هاي دستگاه گوارش مانند سوء تغذيه و نيز راشيتيسم‌و درمان‌تورم‌امراض‌سودايي‌و پوستي‌بسيار موثر اند. علاوه بر اينها چشمه آب تلخ پيرصالح در محدوده شهرستان بيجار (بايجار) براي درمان بيماريهاي رماتيسمي مفيد است.