اولین شعر عاشقانه ترکی
TÜRKcə nin ilk sevgi şeiri
شعر چند هزار ساله سئوگیلی اولین شعر لیریک ترکی
یافت شده در کتیبه های حفاریات اویغورستان
اویغور دؤنمینه عایید مانی دینین ائتگیسیندکی ادبیات دا "نظم منظومه شعر" اوچون هیندجه ده شلوک şlok و تورکجه ده تاکشوت takşut کلمه لری کوللانمیشدیر.
کوگ Küg کلمه سی ده شعر و نظم اوچون کوللانمیشدیر.
Uygur
dönemine ait mani dininin etkisindeki edebiyatta “nazım, manzume, şiir”
için Hintçe’den geçen "şlok" ve Türkçe "takşut" kelimeleri
kullanılmıştır. "Küg" kelimesi de şiir ve nazım için kullanılmıştır.
Manici şiirin nazım birimi genellikle dörtlüktür. Mısra başı
kafiyesinden başka ahenk unsurları da vardır. Hece sayısı bakımından
belli bir düzen yoktur.
مانی جی چئوره ده قالما سککیز شعر بیلینمه کده دیر.بونلارین ایکیسینین شاعیری آپرین چور تیگین Aprın Çor Tigin دیر.
آپرین چور تیگین Aprın Çor Tigin تورک ادبیاتی تاریخی آچیسین دان چوخ اؤنملی بیر اسم دیر.چونکو او آدی بیلینن ایلک تورک شاعیری دیر.
تورفان Turfan قازی لارین دا بولونان شعرلری ایلک کئز A. von Le Coq طرفین دن 1919 دا یاییملانمیشدیر.
آپرین چور تیگین Aprın Çor Tigin ین ایکینجی شعری عشق قونوسون دا یازیلمیش.
سئوگیلی Sevgili آدی وئیریله بیله جک اولان بو شعر اویغور و تورک ادبیاتی نین ایلک و ان اسکی لیریک شعر اؤرنکی دیر.
Manici çevreden kalma sekiz şiir bilinmektedir. Bunlardan ikisinin
şairi Aprın Çor Tigin’dir. Aprın Çor Tigin, Türk edebiyatı tarihi
açısından çok önemli bir isimdir; çünkü o, adı bilinen ilk Türk
şairidir. Bir başka ifadeyle şairi belli olan ilk şiirler ona
aittir.Turfan kazılarında bulunan şiirleri ilk kez A. von Le Coq
tarafından 1919’da yayımlanmıştır. Elimize geçen iki şiirinden ilki, üç
dörtlükten oluşan ve ilâhî tarzında yazılmış bir övgü olup ilk dörtlüğü
zedelenmiştir. Aprın Çor Tigin’in ikinci şiiri, aşk konusunda yazılmış
din dışı bir şiirdir. Yedi dörtlükten oluşan bu şiirin ilk dörtlüğü
kayıptır.“Sevgili” adı verilebilecek olan bu şiir, Uygur edebiyatının,
dolayısıyla Türk şiirinin ilk ve en eski lirik şiir örneği sayılır:
Kasınçıgımın öyü kadgurar men: Sevgilimi düşünüp hasret çekiyorum
Kadgurdukça: Hasret çektikçe,
Kaşı körtlem: Kaşı güzelim!
Kavışıksayur men: Kavuşmak istiyorum.
Öz amrakımın öyür men :Sevgilimi düşünüyorum;
Öyü evirür men ödü…/çün: Düşünüp taşınıyorum…
Öz amrakının öpügseyür men :Sevgilimi öpmek istiyorum.
Brayın tiser :Gideyim desem,
Baç amrakın :Güzel sevgilim,
Baru yime umaz men :Gidemem de…
Bagırsakım :Canım
Kireyin tiser :Gireyim desem,
Kiçigkiyem :Küçüğüm,
Kirü yime umaz men :Giremem de…
Kin yıpar yıdlıgım :Mis, amber kokulum.
Küçlüg priştiler :Güçlü melekler
Küç birzün :Güç versin.
Közi karam birle :Gözü karam ile
Külüşüpen külüşügin oluralım :Gülerek, gülüşerek oturalım.
Yaruk tenriler: Nurlu Tanrılar
Yarlıkazun: Bağışlasın,
Yavaşım birle: Yavaşım ile
Yakışıpan adrımalım: Yakışıp ayrılmayalım
NOT: Yukaridaki siirde KIRMIZI olan bölümler bugünkü Türkce ile yazilmis halidir.
نوت: یوخاری داکی شعرده قیرمیزی اولان بؤلوم لر بوگون کو تورکجه ایله یازیلمیش دیر.