ƏMİR ALİŞİR NƏVAYİ

 امير عليشير نوايي

نويسنده كتاب محاكمه اللغتين

دليل قاطع برتري زبان توركي بر فارسي



«مير عليشير نوايي» نظام الدين وزير لقبي ايله تانينميش دوققوزونجو قرنين بؤيوك تورك اوزبك شاعيرلريندن دير.او سولطان حسين بايقرا ايله يولداش اولوب، چوخلو گونلرين بيرليكده كئچيرميشلر.

http://s1.picofile.com/file/6308974844/emir.jpg

سولطان حسين امير عليشيرين يارديمي ايله هرات شهرين تصرف ائديكدن سونرا سلطنت تختينه اوتوروب.نوايي ني اؤزونه وزير ائله دي.
امير ، سلطنتين بيرينجي ايل لرينده هونرله فرهنگ مكتبلرين گئنيشلنديردي،تورك-اسلام كولتورونون يايينلانماسيندا چوخ چاليشدي.
بونلاردان علاوه هرات و ايراندا اولان نقاشي ايله مينياتور مكتبينده بؤيوك كيتابخانلارين بناسين قويدو.
بو ديرلي وزيرين ايشلرينين ايزلري ايندي ده خراسان و هرات دا قاليبدير. او خراساندا 370 دنه مسجيد و اوخول تيكديرميشدير.

امير عليشير اوچ ديلده شعر يازيب اونلاردان بير چوخو توركجه دير.توركجه شعرلرينده «نوايي» فارسجا شعرلرينده ايسه «فاني» تخلوصونو اؤزونه سئچميشدير.
توركلرين  فارسجا شعر يازماقلاري نوايي ني اينجيتميش و اورك ايسته يي بو ايميش كي توركلر اؤز ديل لرينده شعر يازسينلار.يازيلاري نين بيرينده يازيب :«توركو اينجه ليك لرين ديلي اولاراق چتين بير ديلدير.تاسفله شاعيرلر يازماغا باشلاياندا  راحات ايش اولدوغونا گؤره فارسجا يازماغي سئچيرلر.»

نوايي نين 32 اثريندن 16-سي توركجه، باشقالاري ايسه عرب و فارس ديل لرينده دير،اما اونون تورك ديلينده اولان اثرلري ادبياتيميزين شاه اثرلريندندير.ژ
شعرلرينده يالواريش و مدح دن بير نشانه گؤرونمور.بو شاعير شعرلرينده يالنيز تانري ني مدح ائتميشدير.يازيلاري درين معنا داشيير و گئنيش بيلگيلره صاحيب اولدوغونا گؤره اونون  شعرينده اولان آغير اصطلاحلار اوچون سؤزلوكلر يازيليبدير كي اونلارين ان آدليمي توركجه-فارسجا «سنگلاخ» سؤزلويونو گؤسترمك اولار.
سنگلاخي ميرزا مهدي خان استر آبادي 12-جي قمري قرنينده يازيبدير.

امير عليشير نوايي جغتايي توركجه سينده «مجالس النفائس» كيتابين يازيب كي ايكي دؤنه فارسجا چئوريليبدير.
نوايي نين شاه اثرلريندن بيري محاكمه اللغتين دير ،نوايي بو كيتابدا فارس و تورك ديل لرين توتوشدوروب سونوندا تورك ديلي نين اوستون اولدوغون قانيتلاميشدير .
سونرا نيظامي نيظامي دن اؤيره نرك 26 مين بيت ده «خمسه توركو» كيتابين يازيب.
همده او عبدالرحمان  جامي نين ياشاييشين  «خمسه المتحررين» آدلي بير كيتابدا تصويره چكيبدير.اونون توركجه شعرلري دؤرد ديوان دا يئرله شيب دير.

http://s1.picofile.com/file/6308992952/220px_Navaisuleyman11.jpg  http://s1.picofile.com/file/6308971826/220px_Alisher_Navoiy_Devonidan_sahifa.jpg

فرهاد و شيرين منظومه سي نين ايلك بيت لريندن:

من كيم بو طرفه گذار قيلديم
بو رنجيني اختيار قيلديم
اوولده كوپ ائله ديم تحمل
گؤنگلومه گيردي بو تخيل
كيم گنجه ده گنج لر ياشورغان
هر گئجه ده كيم ياساري قورغان
يا هندي و هندويي زاد
كيم قصرلرين قيلدي آباد

براي ديدن آثار امير عليشير به ادامه مطلب برويد...


Muhakemet'ül Lugateyn

محاكمه اللغتين = ناتواني فارسي در برابر توركي

دليل قاطع برتري زبان توركي بر فارسي

محاكمه اللغتين = توركي ديلينين اوستون اولماسي


نوايي نين شاه اثرلريندن بيري محاكمه اللغتين دير ،نوايي بو كيتابدا فارس و تورك ديل لرين توتوشدوروب سونوندا تورك ديلي نين اوستون اولدوغون قانيتلاميشدير .
بو كيتاب دا نوايي توركجه نين فارس ديلينه اوستون اولماسي دليل لري گئتيريب و فارس ديلين قاعده سيز ليكين گؤزه چكير و او حالدا توركجه نين ديرلي قاعده لرين و توركجه نين اوستون اولماسي ني گوسترير .بو كيتابين بير بؤلومونده نوايي نئچه مين فعل توركجه دن گئتيريب كي فارسجا دا اونلارين قارشيلاري يوخدور.


Eser İki lügatın karşılaştırması demektir. Ali Şir Nevai Tarafından Farslara Türkçeyi Öğretmek amacıyla yazılmıştır. Türk şairleri İslamiyeti kabul ettikten sonra İran edebiyatını örnek aldı.Bu durum Türkçeyi olumsuz etkilediMuhakemetül Lügateyn şairleri Türkçe yazmaya çağırdı.

Türkçe ile Farsça'yı karşılaştırır.

Türkçe'nin Farsça'dan üstün olduğunu savunur.

Ali Şir Nevai bu eserle şairleri Türkçe yazmaya çağırmıştır.

ALİ ŞİR NEVAİMuhakemetül Lügateyn Türkçe'nin üstünlüğünü savunurken şunları göz önünde bulundurdu;

Türkçe zengin bir kullanıma sahiptir.

Yeni kelimeler türeten yapım eki vardırMuhakemetül Lügateyn böylece kelime hazinemiz daha geniştir .

Dilimiz o kadar zengindir ki bazı kelimelerin Farsçada karşılığı yoktur.Bunlara örnek verir.



آرتيق بيلگي آلماك اوچون بو باغين لارا(لينكلره)گئدين:

امير عليشر نوايي(توركجه)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_%C5%9E%C3%AEr_Neva%C3%AE

اميرعليشير نوايي(فارسجا)

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C

محاكمه اللغتين(توركجه)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Muhakemet%27%C3%BCl_Lugateyn

محاكمه اللغتين(انگليسجه)

http://en.wikipedia.org/wiki/Muhakamat_al-Lughatayn

نوايي نين اوچ ائتگي سين(اثرين) انديرمك (داونلود) اوچون بورا گئدين:

http://www.turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/abik.pdf




نگاهي به فرهنگ سنگلاخ


فرهنگ سنگـلاخ از نوشته هاي بسيار ارزشمند ميرزامهدي خان استرآبادي مي باشد. شايد پس از "ديوان لغات الترك" محمود كاشغري، اين كتاب يكي از بهترين فرهنگ هاي زبان و ادب تركي باشد. از ويژگي هاي اين فرهنگ دو زبانه (تركي _ فارسي) بودن آن است.
پژوهشگر برجسته ي آذربايجاني، استاد روشن خياوي با بردباري بسيار و موشكافي فراوان پس از هفت سال كار توانفرسا به ويرايش اين اثر بي همتا پرداخته و اين كتاب را به دست فرهنگ دوستان و زبان شناسان سپرده است.