تکم چی
Təkəmçi
تكم چي
بشارت دهندگان نوروز
آيين تکم (تکم خواني و تکم گرداني) عمري دراز در خطه آذربايجان(آذری بایجان) دارد و متاسفانه مثل اکثر آيينهاي اصيل در حال فراموشي است.
وقتي صداي تکم چي ها با زبان شيرين و آهنگين در شهر و روستا مي پيچيد، به مردم نويد آمدن بهار را مي دهدتکم خوان ها معمولا از کوهستانها مي آيند و اشعاري را درباره نوروز ، زايشو نوزايش مي خوانند و علامت مشخصه آنها نيز همين بز تزيين شده و تکم است.
بز در تاريخ خاورميانه و در تاريخ ايران زمين(آذربايجان) در اکثر داستانها آمده و يکي از اساسي ترين مولفه هاي اسطوره اي و به معني برکت و زايش است و بر اساس تصاوير به دست آمده از دل غارها ، در دوران قبل از شهرنشيني هم اهميت آن شناسايي شده بود.
انسان عهد
باستان براي رسيدن به پاسخها و غلبه بر ترس خود هميشه در ارتباط با اسطوره
ها، آيين هايي را انجام مي داده که آيين تکم خواني نيز يکي از اشکال
نمايشي آن در منطقه آذربايجان محسوب مي شود.
تکم آييني است که چند
روز مانده به چهارشنبه سوري اجرا مي شود. بر اساس رسمي ديرين در خطه
آذربايجان در اسفندماه هر هفته جشني براي استقبال از بهار بر پا مي شود و
معمولا مردم اين جشنها را از اولين چهارشنبه اسفند معروف به ”يالانچي
چرشنبه“ (چهارشنبه دروغکي) شروع مي کنند.
دومين چهارشنبه که به
”خبرچي“ است ، سومين چهارشنبه نيز ”کول چرشنبه“ (چهارشنبه خاکستري) و
چهارمين چهارشنبه نيز ”گول چرشنبه“ (چهارشنبه گل) گفته مي شود.
تکمچي
ها و تکم گردانان در بين دو چهارشنبه آخر يعني کول چرشنبه و گول چرشنبه مي
آيند و اشعارشان را خوانده و مژدگاني آمدن عيد و فرا رسيدن نوروز را مي
گيرند.
چندي از اشعار تكم چي:
جناب جبرئيل نامه گتوردي
گتور جگين پيمبره يتوردي
مبارک قوللارين گويه گوتوردي
سيزون بوتازه بايراموز مبارک
آيوز ، ايلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: جناب جبرائيل نامه آورد / به محض آوردن به پيامبر رسانيد / پيغمبر
هم دستهايش را بر آسمان برداشت که / اين عيد تازه تان مبارک باشد / ماهتان
، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
اميرالمومنين تخته چخاجاق
يزيدون بوينونا نوخدا وراجاق
شيرين شربت سو يرينه آخاجاق
سيزون بوتازه بايراموز مبارک
آيوز ، ايلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: حضرت اميرالمومنين ، به تخت ولايت خواهد نشست / و برگردن يزيد
افسار خواهد بست / و به جاي آب در رودها شربتهاي شيرين جاري خواهد شد /
اين عيد تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک
باد /
*****
بيزيم يرده يومورتاني يويارلار
انوني دونوب يددي رنگه بويارلار
يددي سينده تحويل اوسته قويارلار
سيزون بوتازه بايراموز مبارک
آيوز ، ايلوز ، هفتوز گونوز مبارک
ترجمه: / درسرزمين ما تخم مرغ را مي شويند / و آنرا به هفت رنگ مي آرايند /
و هر هفت تا را در سفره عيد مي گذارند / اين عيد تازه تان مبارک باشد /
ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****