حماسه ها و افسانه های ترکان

Türklerin Destanları ve Masalları

ادبیات حماسی ترکان

حماسه های ترکان برترین حماسه های جهان

ترکان به دلیل گستردگی سرزمین ها و تاریخ دراز و غیرت ها و دلاوری ها ، صاحب ادبیات حماسه ای بسیار غنی هستند ؛ بطوری که به جرات می توان ادبیات حماسی ترکی را غنی ترین نوع ادبیات جهان دانست.حماسه عظیم ماناس برای اثبات این ادعا کافیست.

مجسمه ماناس در قرقیزستان

به غیر از حماسه های اقوام پروترک (مثل حماسه گیل گمیش سومری و حماسه گرگ خاکستری ترکان اتروسک) قدیمی ترین نمونه های باقی مانده از حماسه های ترکی مربوط به حماسه های ترکان سکایی می باشد.حماسه های شو şu destani و حماسه آلپ ار تونقا از حماسه های سکائیان می باشد.

مجسمه گیل گمیش سومری

مجسمه گرگ اتروسکی

حماسه شو مربوط به مقاومت پادشاه سکاییان در مقابل هجوم اسکندر می باشد و حماسه آلپ ار تونقا همان حماسه افراسیاب مطرح شده در شاهنامه فردوسی به عنوان شاه کوشانی فرمانروای توران است.

آلپ ار تونقا

سرودن اولین نمونه اشعار حماسی ترکی در زمان  هونهای ترك بوده است و بدین ترتیب بايد پذيرفت كه تركها حدود پانزده ـ شانزده سده صاحب نوعى شعر حماسى بوده اند و گواه آن گزارش پريسكوس، ملازم سفير روم شرقى در روزگار آتيلاست. به گفته او، در ضيافتى دو تن غيررومى مدايح اغراق آميزى در ستايش پيروزيها و جنگاوريهاى آتيلا خوانده و او را تمجيد كرده بودند (رجوع کنید به مولروس، ج 4، گ 92پ).

مجسمه ی آتیلای کبیر در ترکیه
پادشاه مقتدر سلسله ترک هون

مته خان بنیانگذار سلسله هون

روايت شفاهى حماسه، يعنى نقالى آن، در گويشهاى تركى دامنهاى گسترده دارد؛ از روايات قبايل نواحى آلتايى (شيفنر، راتلف، اولاگاشف) تا روايت حماسه كامل از زبان نقالان نام آورى چون ساغمباى و ساياقباى (راويان ماناس/ مَناس، حماسه قرقيزى) و يولداش ـ اوغلى (راوى آلپامش، حماسه ازبكى).

سير تكامل حماسه در آسياى ميانه، از شرح پهلوانيهاى دلاوران شَمَنى  ــكه بر بال عقابها سوار مىشدندــ آغاز میشود و به پهلوانانى میرسد كه از آن سوى استپها بر فرمانروايان مقتدر میتاختند، و به اين ترتيب رام كردن مركبى بادپا به نام اسب، كه آرزوى بزرگشان بود، به حقيقت میپيوست.

در ديوان لغات الترك محمود كاشغرى ]متوفى اواخر قرن پنجم[، بخشى از شعر حماسى تركى آورده شده كه از نوع سوكواره بر پهلوانان يا مديحه يا خودستايى است و در قالب وزنى a+a، (قافيه) a+x، b+b، b+x ]يعنى ابيات هشت هجايى[ سروده شده است و اين شعر به پژوهشگران، از جمله بروكلمان، امكان داده است كه ابيات از هم گسيخته در ديوان لغاتالترك را بازپردازى كنند.

حماسه ماناس، گرچه متعلق به ترکی قرقيزی است، اما برخى شخصيتهاى آن، از جمله خود ماناس، در حماسه هاى ساير اقوام ترکان نيز پديدار میشوند؛ همانند آلپامش، اِديگه باتِرِ (بهادُر)، قوبلاندى باتر، و شورا باتر. براى نمونه، در ميان ازبكان دهگونه (روايت) از آلپامش وجود دارد، در ميان قزاقها دوگونه، در ميان قره قالپاقها يك گونه، كه شمار ابياتشان از 500 ،2 تا چهارده هزار متغير است. داستان ماناس در نواحى آلتايى به صورت آلپ ماناش و در كتاب دده قورقوت به صورت قصه بسيار لطيف «بامسى بيرك» ديده میشود.(نکته جالب این است که افرادی از روی نادانی حماسه کهن دده قورقود را کتابی ساختگی و جعلی میخوانند)

مجسمه دده قورقود در ترکمنستان

مجسمه دده قورقود در آذربایجان

 

ماناس گرچه فقط به يك دوره و دودمان تعلق دارد، در عين حال، اكثر حماسه هاى قرقيزى را كه زمانى مستقل بوده اند در خود جاى داده است، از آن جمله اند: ار كوكچو، ار توشتوك و بسيارى از قصه هاى عاميانه غيرمكتوب قرقيزى. تنها داستانهاى حماسى درجه دو، همانند جانش و بايش (با پيوند نزديك به قصه تركمنى ـ ازبكى يوسف و احمد)، قورمانبك، سارينجى، ارتابيلدى از تأثير ماناس در امان مانده اند.

یاتاغان شمشیر افسانه ای ترکان

راويان ماناس يا ماناسچيها مجاز بودند و حتى تشويق میشدند كه بر شمار ابيات اين منظومه بيفزايند و تكملههايى براى آن فراهم كنند، مثلا راويانى از نسل دوم (مانند سمتى) و سوم (مانند سيتك). نقالان ماناس را با 000 ،250 بيت معرفى كردهاند، و ساغمباى (متوفى 1319ش) هم با آنان هم داستان است. در حالىكه ساياقباى كه متأخرتر بوده (تولد ح 1312)، ماناس را با چهارصدهزار بيت عرضه كرده است. تحقيقات ميدانى براى گردآورى اين اثر آسان نبود. راتلف، در اواخر قرن سيزدهم/ نيمه دوم نوزدهم فقط حدود 500 ،12 بيت از ماناس را از زبان راويان گرد آورده است.

براى نقل و روايات ماناس دو مكتب اصلى وجود داشت : تىين شان از آنِ ساغمباى و ايسيقكول از آنِ ساياقباى. موضوع ماناس، تولد سحرآميز قهرمان، كودكى شگفتی آور وى، و كوشش او در يگانه كردن قبايل قرقيز پس از پيروزى بر خويشاوندان ذكور مدعى فرمانروايى و دشمنانش است. همچنين، شرح لشكركشيهاى او بهويژه بزرگترين لشكركشىاش به ديار چين، بازگشت فاجعه بار او از اين سفر كه به مرگ او میانجامد، زنده شدن او و غيره. يكى از چهره هاى درخشان حماسه ماناس، برادرِ شيرى او، الممبت، چينىِ اسلام آوردهاى است كه ماناس در لشكركشى بزرگ به او اختيارات بسيار میدهد و حسادت قرقيزها را برمیانگيزد.

ماناس در جنگهاى خود از يارى چهارپايان سحرآميز بهرهمند میشود، و اين برپايه اعتقادات شمنى است. در اين جنگها، چهل جنگاور، كه قرقچورو خوانده میشوند، وى را همراهى مىكنند. راتلف و اغلب نقالان ماناس در قرن چهاردهم/ بيستم براى بيشتر اين چهل تن نامهاى يكسانى ذكر كرده اند.

حماسه هاى مهم قزاقها/كازاخها عبارت اند از: آلپامش باتر، اديگه باتر، ار كوكچا، ار ساين، ار تارغين، قَمْبَر باتر، قوبلاندى باتر، شورا باتر، قيز ژيبك، قوزى كورپوش، و بايان سولو (كه رومئو و ژوليت تركى بهشمار مىآيد). آيمان شولپان و اوراق باتر نيز محصول روزگارىاند كه نفوذ روسها در آسياى ميانه گسترش يافته بود.

اوغوز خاقان(اوغوز خان) پدر افسانه ای ترکان

مجسمه اوغوزخاقان در ترکمنستان

ازبكان، علاوه بر منظومه آلپامش (رجوع کنید به سطور گذشته)، منظومه حماسى عاشقانه يوسف و احمد را دارند كه در آن با تركمنان خوارزم شريكاند (بين تركمنان با عنوان بوز اوغلان، يعنى جوان خاكسترى شهرت دارد)، و نيز حماسه داستان شيبكخان و منظومه هاى عاشقانه گون توغْمِش، شيرين و شكر، و غيره.

افسانه ارگنه قون(نوروز)

مراسم ارگنه قون توسط بانوان قزاقی

برجسته ترين حماسه قره قالپاقها قرق قيز (چهل دختران) است. اين داستان هرچند متأثر از ادبيات جديد است، اما قهرمان اصلى آن، گولايم، نماينده زنان جنگاور آسياى ميانه كهن است. اَلّايار ]اللّهيار؟[، فرماندهِ دژِ سركوپ قره قالپاقها، ناحيه ميوئِلى (ميوه زار) را به دختر میبخشد و او آنجا را آباد و پررونق میكند. پدر گولايم در جنگ با خان قلموق كشته میشود و دختر به يارى محبوبش، ارسلان، پهلوان خوارزمى، انتقام پدر را می گيرد.

حماسه کورشاد - شاهزاده گؤک تورک
قهرمان ترکان در جنگ با چینیان برای نجات ترکان اسیر در چنگ چینیان

حماسه كوراوغلى (دلاورى به نام روشن) در ]جمهورى[ آذربايجان، يعنى پهلوانى كه پدرى نابينا داشت، آوازهاى گسترده دارد. قزاقها و ازبكها از داستان كوراوغلى با عنوان «چهل داستان از گوراوغلى» ياد میكنند كه رنگ و بوى حماسى ندارد.

حماسه کوراوغلو

مجسمه کوراوغلو در ترکمنستان

در حماسه هاى قزاق و از آن طريق در حماسههاى قرقيزى، وجهه قهرمانىِ نوغاى، همانند آخاييان يونان در آثار هومر شاخص است. به طورى كه ماناس نيز از نسل سارى نوغاى است كه بیگمان با نوغاى تاريخى (متوفى 698/1299) كه بر تاتارهاى اردوى زرين فرمان میراند، پيوند دارد.

حماسه اورال باتیر ترکان باشقیر

اورال خوانان




حماسه ی آی آتام

منابع:

C. Brockelmann, Altturkestanische Volkspoesie I, in Hirth Anniversary Volume, London 1923; iff; Manas. Kirgizskiy epos, "Velikiy Pokhod" tr. S. Lipkin, L. Pen'kovskiy, and M. Tarlovskiy, ed., U. Dzakishev, et al., Moscow 1946; C. Mullerus, Fragm. hist. Graec. IV. 1885; W. Radloff, Proben der Volkslitteratur der turkischen Stamme Sud-Siberiens, etc., St. Petersburg; A. Schiefner, Heldensagen der minussinschen Tataren. Rhythmisch bearbeitet, St. Petersburg 1859; N. U. Ulagashev, Altay Bucay. Oirotskiy narodniy epos. Novosibirsk 1941.

براى صورت كامل منابع رجوع کنید به

EI2, s.v. "Hamasa. IV: Central Asia".

/ آ. ت. هاتو، تلخيص از د. اسلام /

چندی از الهه های میتولوژی  ترکان باستان

 

 

 

 

حماسه آی آتام و آیوا

Ay-Atam Efsanesi

حماسه ترکی  آی آتام و آیوا

حماسه های ترکان

Ay-Atam Efsanesi, Memlükler döneminde Mısır’da yaşamış olan Türk tarihçisi Aybek üd Devâdârî tarafından kayda geçirilmiş bir Türk efsanesidir. Aybek üd Devâdârî’nin verdiği bilgilere göre bu efsaneyi halk dilinden yazıya aktaran ilk kişi Ulug Han Ata Bitikçi adlı eski bir Türk bilginidir.Ulug Han Ata Bitigçi’nin içinde Ay-Atam Efsanesi’nin de yer aldığı bir kitabını ele geçiren Cebrail bin Bahteşyu adlı İranlı bir tarihçi, Ay-Atam efsanesi’ni Türkçe’den Farça’ya tercüme etmiştir. Bu farça tercümeyi bulan Aybek üd Devâdârî efsaneyi olduğu gibi kendi kitabına aktarmıştır.Ay-Atam Efsanesi’nin konusu insanoğlunun yaratılışıdır. İnsanın yaratılışını dört unsura (su, ateş, toprak, rüzgar) ve balçığa bağlayan bu efsanede Ön Asya mitolojisinin etkileri görülür. Kimi Türkologlar, Ulug Han Ata Bitikçi’nin yeni müslüman olmuş bir Türk düşünürü olduğunu düşünmektedirler.Efsanede geçen ve Kara Dağcı adlı bir dağın üzerinde bulunan Ata Mağarası motifi, Türk mitolojisinin temel motiflerinden biridir. Bozkurt Destanı’nda kurtla yaşayan son Türk çocuğunun kaçıp sığındıkları Turfan’ın kuzeybatısındaki büyük dağ ve dağdaki mağara da böyle bir yerdir. Ergenekon’da da durum böyledir. Nitekim Ay-Atam Efsanesi’nde anlatılan mağara da Kara Dağcı adlı bir dağın üzerinde bulunmaktadır. Büyük Hun ve Kök Türk devletleri zamanında Türkler’in Tanrı’ya tapınmak için bir tür tapınak olarak kullandıkları ata maaraları da kou ile ilgili ve önemlidirler.İnsanın yaratılışını dört unsur ve balçığa bağlama daha çok Ön Asya mitolojisinin geleneğidir. Ancak, dört unsur inanışı Uygur Türkleri’nde de vardır. Ayrıca efsanenin kişi ve yer adlarının öz Türkçe olması, Ata Mağarası motifinin efsane de önemli bir yer tutması ve dolayısıyla Türkler’in ünlü mağara kültünün efsanede yer alması, Ay-Atam Efsanesi’nin bir Türk efsanesi olduğunu ortaya koyar. Ama efsanenin Ön Asya etkisi taşımasını ve Aybek üd Devâdârî’nin müslüman olması dolayısıyla efsanenin bazı bölümlerini kırpmış ya da müslümanlaştırmış olması ihtimalini göz önünde tutarak efsaneyi incelemek gerekir.


Ay-Atam Efsanesi özetle şöyledir:

Çok çok eski çağlarda…
Çok yağmurlar yağdı. Gök delinmiş gibiydi. Dünya sele boğuldu, her yanı çamurlar kapladı. Çamurlar akan selle yuvarlanarak Kara Dağ’daki bir mağaraya doldular. Mağaranın içindeki kayalar yarıldı. Yarıkların kimileri insanı andırıyordu. Sürüklenen çamurlar bu insan biçimli yarıkları doldurdular.

Aradan çok zaman geçti….
Yarıklardaki balçıklar sular ile benzeşti, hâllodu. Güneş Saratan burcuna gedi ve havalar çok ısındı. Yarıklardaki balçık sular ile pişti. Yarıkların bulunduğu bu mağara tıpkı bir kadın gibiydi. İçi de insanlara can veren bir kadın karnı gibiydi

Dokuz ay durmadan yel esti….
Su, ateş, toprak ve yel, insana can vermak için birleştiler. Dokuz ay sonra bir insan çıktı ortaya.Adına Ay-Atam dediler.Ay-Atam, gökten indi yere kondu. Bu yerin suyu tatlı, havası da serindi.
Sonra yine yağmurlar, seller başladı. Mağara yeniden çamurla doldu. Güneş bu kez Sünbüle burcunda durdu. Sünbüle burcundaki güneşin sıcaklığı ile balçıklar sular ile pişti. Bu kez bir hatun kişi çıktı ortaya.

Adına Ay-Va dediler.

Ay-Atam ile Ay-Va evlendiler. Kırk çocukları oldu. Bunların yarısı erkek, yarısı da kızdı. Onlar da evlendiler; soyları çoğaldı.Bir zaman geldi Ay-Atam ile Ay-Va Hatun’un ömürleri doldu; öldüler. Çocukları, ana-babalarını türedikleri mağaraya gömdüler. Mağaranın kapısını altın kapılar ile kapattılar, dört bir yanını çiçekle süslediler.

ریشه سیمرغ و درخت زندگی در اساطیر ترک

samruk(simurg) və bayterek Türk mitolojisinde

منشا سامروک samruk(سیمرغ) و درخت زندگی در ترکان باستان

سیمرغ افسانه ای ترکی

در این مقاله به بررسی ریشه ترکی لغت سیمرغ و درخت در بین ترکان باستان پرداخته شده است.
در بین ترکان باستان پرنده افسانه ای با نام سامروک samruk یا Самрук بوده که محل زندگیش درخت زندگی بانام بای تئرئک bayterek بوده است.

در سالهای اخیر نیز دانشمندان فسیل پرنده ای عظیم را در ترکستان میانی در قزاقستان یافتند که به همین نام مشهور samrukia است.

که بعد ها سامروک samruk به سیمرغ simorq و تئرئک terek به کلمه درخت derext در فارسی تبدیل شده است.تئرئک terek در ترکی در لغات دیگری مثل دیرک direk نیز به کار رفته است.
در حال حاضر این دو نماد در بین ترکان قزاقستان جایگاه ویژه ای دارد و از نماد های قزاقستان محسوب می شود.
بطوری که در شهر آستانه این دو نماد دیده میشود

نماد سامروک-سیمرغ - در آستانه پایتخت کشور ترک زبان قزاقستان

نماد بای تئرتک-درخت زندگانی- در آستانه پایتخت کشور ترک زبان قزاقستان

لینک
http://en.wikipedia.org/wiki/Bayterek
http://www.info-tses.kz/red/article.php?article=63617

پرچم قزاقستان با نماد سامروک-سیمرغ و خورشید طلایی(آلتین گون)

حماسه عظیم کورشاد

Kür Şad

شاهزاده کورشاد

کورشاد و 40 فدایی
Kür Şad VE 40 Çerisi

- حماسه های ترکان

کورشاد یکی از شاهزادگان گؤک تورک بود که برای آزادی مردمان خود که بدست چینیان وحشی اسیر شده بودند با همراهی 40 دوست و فدایی اش به لشکر چند هزار نفره چین حمله ور شدند و در راه این هدف مقدس جان خود را از دست دادند ولی توانستند مردمان خود را از چنگ چینیان رها کنند.
حماسه کورشاد شاید یکی از والاترین حماسه های حقیقی تاریخ بشریت بوده است.تاثیر این حماسه بر بشریت آنچنان قوی بوده است که حتی چینیان خود با احترام فراوان از این شاهزاده والا مقام ترک یعنی کورشاد یاد می کنند.
نام کورشاد در منابع چینی به صورت Chie-Shih-Shuai و Ashina Jiesheshuai آمده است.
تاریخ زندگی وی به سال های 600 میلادی باز میگردد
این حماسه در تاریخ ترک همیشه نماد آزادگی بوده است

Kür Şad, tarihimizde alevlerin, ışıkların, mehtapların ve yanardağların yanında gerçi parlamasıyla sönmesi bir olmuş geçici bir şahap gibidir. Fakat o geçici ışık tarihin gidişini değiştirmiş, kısa aydınlığında bize en büyük hakikati görebilecek fırsatı vermiştir. Bu hakikat ezeli ve ebedi kahramanlıktır.

Tarih acayip bir ihtiyardır. Bazılarına tam hakkını verir. Bazı değersizlerden çok bahseder. Bazı büyükleri hiç anmaz. Bazılarından da yalnız bir kaç kelime söyler. Kür Şad bu sonuncularındandır. Onun hakkında bütün bildiğimiz: Türk milletini kurtarmak ve esir olan yeğenini Türk kağanı yapmak için kendisi gibi esir 40 arkadaşıyla birlikte Çin imparatorunun sarayına saldırdığı, fakat pek nispetsiz bir savaştan sonra can ve baş verdiğidir.

Bu muhteşem saldırışın muhteşem kahramanlarını bilip tanısaydık ne hoş olurdu! Adlarını bile bilmediğimiz bu örneksiz fedailer acaba nasıl insanlardı? Kaç yaşlarında idiler? Hangileri hangi savaşlardan arta kalmışlardı? Anaları, babaları yaşıyor mu idi? çocukları var mıydı? Seviyorlar mıydı? Karıları, sevgilileriyle son defa neler konuşmuşlar, neler düşünmüşlerdi? Yazık, hiçbirini bilmiyoruz. Bildiğimiz yalnız şu:

Yanardağ ruhlu, çelik iradeli kahraman Kür Şad… Bozkurt hanedânından yani kağanlar soyundan olduğu halde yeğenini tahta çıkararak Türk milletini diriltmek için kılıca sarılan Kür Şad… Bu nispetsiz çarpışmada zaferi sağlayacak tek yola giderek, yani düşmanın kalbine saldırarak ruh ve irade kuvveti kadar muhakeme gücüne de sahip olduğunu belirten Kür Şad… Başarılamayan bir ihtilâle rağmen düşmanın yüreğine korku ve dehşet salarak ırkı mahvolmaktan kurtaran Kür Şad… Sonra onun 40 şanlı arkadaşı…

Bir hareketin değeri, verdiği sonuca göre ele alınırsa Kür Şad’ın hareketi Türklüğü yok olmaktan kurtardığı için Kür Şad büyüktür. Yapanın fedakarlığı ve kahramanlığı ile ölçülürse Kür Şad yine büyüktür. Velhasıl o çok büyüktür. Hiçbir kıskançlığın erişemeyeceği kadar büyük…

Biz, bugünün Türkçüleri bu “kaybolmuş güneş”imizi 13 asrın karanlıklarından çekip çıkararak başımıza taç ettik. Şimdi o, büyük yarınımızı aydınlatıyor. Onun boşa gitmemiş okları 13 asrın ötesinden bize 41 kahramanın selamlarını getiriyor. Ve onların ruhları kendilerine doğru çelik ve kan tufanlarıyla yapılacak büyük bir yürüyüşü bekliyor.

1300 yıl önce dökülen Kür Şad’ın kanı ırkımızı yabancılar arasında erimekten kurtarmıştı. Bugün de onun hatırası Türklük ruhunu eriyip sönmekten kurtaracaktır. Vaktiyle onun at koşturduğu yerlerdeki meçhul mezarlardan bize gelen sesler “daha ne kadar bekleyeceğiz?” diye sorarken bizim yayladan “yakında geleceğiz” diye yükselen haykırışlar onlara karşılık veriyor…

Sefil ihtirasların ve baykuş seslerinin söndüğü yarınki Türkelinde Kür Şad için ulu bir anıt düşünüyorum. Gösterişsiz, sade fakat metin, kayadan bir anıt… O anıtın önünde Kür Şad’a ve arkadaşlarına saygı olarak börk ve çizme giymiş, kılıç ve sadak takmış Türk gençlerinin, birbirine perçinlenmiş sarp bir yığın gibi dik adımlarla geçit resmi yaptığını düşünüyor ve 1300 yıllık gençler olan Kür Şad’la arkadaşlarının da, yaralarından hâlâ dinmeyen kanlar sızdığı halde, kendilerine çevrilen başlara gülümseyerek selam aldıklarını görür gibi oluyorum…

 کورشادين حياتي حاقيندا بيلينَنلر چوخ محدودور. کورشاد(Kürşad)،  دوغو گؤک تورک ايمپئراتورو چولوق(Çuluq) خاقانين اوغلودور. چولوق خاقان، چينلي حيات يولداشي ای چینگ طرفيندن زهر وئريله رک اؤلدورولور. اونون يئرينه قارداشي قارا خاقان کئچير. آنجاق قارا خاقان ديانتلي و قطعيتلي اولماديغي اوچون ميلادي 630-جو ايلده چينليلرله گئدن دؤيوشلرده مغلوب اولور، قيريلانلار قيريلير، ساغ قالانلار ايسه اسير آليناراق چينه آپاريلير. کورشاد دا اونلارين ايچينده دير. داها سونرا قارا خاقان دونياسيني دَييشير. چينليلر اونون يئرينه شيرباني خاقان ائعلان ائديرلر. چونکو او چينليلرين ايسته ديکلريني حرفي حرفينه يئرينه يئتيره جک خاراکترده دير. يعني بير نؤوع اونلارين اويونجاغيدير.

        کورشاد و دوستلاري هم اسارته سون وئرمک هم ده چينليلره درس وئره رک موستقيل دؤولتلريني تکرار قورماق اوچون البير-ديلبير اولورلار و بير قورتولوش تشکيلاتي ياراديرلار، تشکيلاتين اؤندري ده کورشاد سئچيلير.

       چين منبعلرينده، کورشادين خاريجي گؤرونوشو چوخ گوجلو و جلب ائديجي اولدوغو قئيد اولونور. عئيني زاماندا اونون ماهير اووچو اولدوغو دا منبعلرده اؤز عکسيني تاپيب. بئله کي  کورشادين ماهير اووچو اولماسي، حتّی چين ايمپئراتورو تاي سونقون گؤزونو قورخوتموشدور.

      کورشادين تاريخده يازيلان قهرمانليغي ميلادي 639-جو ايلين آوقوستوندا يارانميشدير. بئله کي ، کورشاد 40 نفردن عيبارت بير قروپلا، ايمپئراتورو شهرده گيروو گؤتورمک پلانيني حاضيرلايير. منبعلره گؤره حاديثه  بئله جريان ائديب. ايمپئراتور تاي سونقون بعضي گئجه لر پايتاخت کوچه لرينده عادي وطنداش ليباسيني گئيينيب، يانيندا دا ساده جه اولاراق کؤمک چيسي ايله بيرليکده قوروماسيز نه سيز گزيرميش کي، خالقين گوزراني باره ده معلومات يييه سي اولسون. کورشاد و دوستلاري پلانلاشديرديقلاري گون ايمپئراتورو گيروو گؤتوره جکدي. اونلار، ايمپئراتورون عوضينده ايسه چينليلرين اسيرليگينده اولان تورکلرين آزادليغا بوراخيلماسيني و ايشغال آلتينداکي تورپاقلاري نين گئري قايتاريلماسيني ايستيه جکدي. آما باسقين پلاني حاضيرلانديغي گون دهشتلي بير فيرتينا و ياغيش باشلاديغيندان چين ايمپئراتورو سارايدان چيخمير. بونا قارشيليق پلانين پوزولماسيني ايستمه ين کورشاد و اونون دوستلاري سارايا باسقين ائديرلر.

       اوزون سورن چارپيشما نتيجه سينه يوزلرله چينلي کئشيکچي محو ائديلسه ده، کورشاد دوستلاري نين بؤيوک بير حيصه سيني ايتيرير و سارايدان چکيلمک مجبوريتينده قالير. شهردن چيخيب وئي چايينا کيمي گئديرلر، آرخالاريندا دا چين اوردوسو. چاي، ياغيشلا داشديغيندان اونو کئچه بيلميرلر و کورشادلا يانينداکي قهرمانلاري قانلاري نين آخيرينجي دامجيسينا کيمي دؤيوشور و بيرر-بيرر شهيد اولورلار.

       چين حؤکمداري حاديثه نين ياراتديغي قورخودان هفته لرله سارايدان باييرا چيخا بيلمير. منبعلره اساسن او، اطرافينداکيلارا بئله دئييرميش: ‘بوگون بو قيرخ تورک مني توتماق ايسته دي آنجاق باجارمادي، صاباح آيري بير قيرخ تورک ايگيدي يئنه چيخاجاق و مني توتاجاق، اؤز آرزولارينا چاتاجاقلار. ياخشيسي بودور کي، اونلاري بوراخاق گئتسينلر يوردلارينا’. او دئديگينه عمل ائدير. بئله ليکله اسيرليک سونا چاتير.

       بعضي منبعلرده، کونکرئت اولاراق آتاتورک دؤورونده يازيلميش تورک تاريخ کيتابلاريندا باسقين اوچون ‘تاريخين ان حئيرت اويانديران چئوريليشي’دئيه بحث اولونور.

       کورشاد، او واخت بير پلان حاضيرلاياراق تاريخين آخيشيني دَييشديردي. طبيعي اولاراق اؤز جاني حسابينا. بو حاديثه ، تاريخين بير دؤورونده يارانسا دا، توركستان تورکلرين آراسيندا ديلدن-ديله گزه رک، بير کورشاد افسانه سي شکلينده گونوموزه قدر گليب چيخيب. کورشادين قهرمانليغينا دايير شئعيرلرده يازيليب. تورک دونياسي نين بؤيوک شاعيري حوسئيين نيهال آتسيزين شئعيرييله يازيني يئکونلاشديريريق.

قيليجي ايلديريم چَلَر

  آتديغي اوخ دمير دَلر

  اؤلوم گلسه کورشاد گولر

  ايگيدليكده ان ايلري

  

  قالاجاق اون مين ايل ديري

  گؤك تورکلرين كؤنوللري

  ایندی کورشادين يئريدي